کارگاه های آموزشی کنفرانس

معمولا در کنار کنفرانس‌ها (گاهی نیز به صورت مستقل)، کارگاه‌های جانبی و تخصصی
(شکل 5-10)(Workshop) مرتبط با موضوعات کنفرانس تشکیل می‌شود. شرکت در این کارگاه‌ها مستلزم پرداخت هزینه ثبت نام آن‌ها می‌باشد. گاهی اوقات این کارگاه‌های علمی به صورت تئوری و عملی توسط شرکت‌ها برگزار می‌شود. لازم به ذکر است که کارگاه‌ها از نظر تعداد افراد شرکت کننده محدودیت دارند (مثلا بیست نفر). برگزاری کارگاه و یا شرکت در آن‌ها برای اعضای هیات علمی و به ویژه برای دانشجویان بسیار مفید بوده و برای تشویق اعضای هیات علمی و دانشجویان، دانشگاه‌ها برای برگزارکنندگان و نیز شرکت کنندگان، امتیاز پژوهشی در نظر می‌گیرد.

   ساختار سازمانی یک همایش

• رئیس همایش
• دبیر همایش
• کمیته علمی همایش
• کمیته اجرایی همایش
• دبیرخانه همایش

وظایف کمیته علمی همایش

• ارائه راهکارهای علمی و موثر در جهت اداره علمی و فرهنگی همایش
• تعیین مدعوین و مهمانان همایش
• تعیین روش انتخاب مقالات برتر
• انتخاب مقالات برگزیده

اصالت موضوع (Originality)
در ارزیابی و امتیازدهی به مقاله‌های پژوهشی اصالت موضوع یکی از امتیازهای آن محسوب می‌شود. نکتۀ قابل توجه در این زمینه چگونگی بیان این اصالت و دفاع از آن است. در اینجا به چند مورد اشاره می‌شود که وجود حتی یکی از آنها برای اثبات اصالت کی اثر کافی است.
• اجرای تحقیقی که قبلاً انجام نشده است: بدیهی است هر تحقیقی كه برای نخستین بار انجام شود به گسترش مرزهای دانش كمك می‌کند و می‌تواند زمینه ساز پژوهش‌های آتی باشد و به همین دلیل اصیل محسوب می‌شود.

موفقیت در انتشار مقاله‌های علمی و پژوهشی علاوه بر بهره مندی نویسنده آن از دانش تخصصی دربارۀ موضوع مورد مطالعه و تسلط بر مبانی نگارش، مستلزم آگاهی از قواعدی است که آشنایی با این قواعد از طریق آموزش اصول مقاله نویسی و ممارست در امر نگارش حاصل می‌شود. این فصل از کتاب، علاوه بر معرفی مهمترین عناصر تشکیل دهنده مقالات علمی، به نکات اساسی در نگارش هر یک از این عناصر می‌پردازد و نگاه داوران به هر یک از این عناصر بررسی می‌کند.

اکثر مقاله‌های علمی طبق یک فرمت به نام IMRAD (شکل 1-5)تهیه می‌شوند. این اصطلاح مخفف حروف اول کلمات Introduction (مقدمه)،Materials  (مواد)،Methods  (روش‌ها)،Results (نتایج) و Discussion (بحث) است. با پذیرفته شدن واژه IMRAD به عنوان یک استاندارد از سوی موسسه استانداردهای ملی آمریکا برای اولین باردرسال 1972 و سپس در سال 1979، این واژه تبدیل به انتخاب اکثر نشریه‌های تحقیقی شد.

یک مقاله باید چند نویسنده داشته باشد؟

بیشتر دانشجویان می‌پرسند که یک مقاله باید چند نویسنده داشته باشد؟ و یا می‌پرسند که بهتر است اسم ماچندم باشد؟ یا مکرراً از اینکه آنها کار می‌کنند و اسم استاد باید ابتدا بنویسند گله مند هستند و… . در نوشتن یک مقاله تعداد نویسندگان مهم نیست بلکه ارزش علمی مقاله مورد نظر است که می‌تواند مهم به نظر برسد. با نگاهی به مقالات علمی – پژوهشی و ISI چاپ شده می‌بینید که بعضی از مقالات تنها توسط یک نویسنده و در بعضی دیگر بیش از یک نویسنده مقاله مورد نظر را به رشته تحریر در آورده‌اند. ولی می‌توان گفت مقالاتی که توسط چند نویسنده نوشته شده دارای ارزش علمی زیادی است، چرا که چند فکر در کنار هم دیگر می‌توانند کارهای بزرگی را انجام دهند و به نتایج بهتری در تخصص مورد نظر دست یابند.

• اغلب مجلات در صفحات ابتدايی مجله در بخش پذيرش مقالات به معيارهاي مورد نظر خود از يک چکيده نيز اشاره مي‌کنند. بهتر است قبل از آغاز چکيده نويسي اين معيارها مطالعه شده و مورد توجه قرار گيرد.
• متن مقاله را با قصد چکيده نويسي دوباره بخوانيد و به دنبال رئوس اطلاعات ارائه شده در مقاله باشيد و آنها رابه شکلي برجسته کنيد (مثلاً با ماژيک فسفري آنها را مشخص کنيد يا شروع و پايان آن را پرانتز بگذاريد).
• براي شروع، به سراغ مقدمه و نتيجه برويد چون اين دو قسمت بر نکات اصلي تأکيد دارند.
• حتي الامکان اين اطلاعات را به شکل يک سياهه‌ي منظم بنويسيد. براي اين کار مي‌توانيد از عنوان‌ها و زيرعنوان‌ها نيز استفاده کنيد.
• فهرستي ازکليد واژه‌هاي متن اصلي تهيه کنيد.

بخش دوم: بیان مشکلات (Problem Statement)

بیان دقیق و روشن مسئله‌ای كه انگیزۀ اصلی نگارش یك مقاله و اجرای طرح پژوهشی موردنظر بوده، اهمیت ویژه‌ای دارد. موفقیت در چگونگی بیان مسئله به موفقیت مقاله كمك می‌كند و بی‌توجهی به آن نیز رغبت خواننده را در ادامۀ مطالعۀ مقاله كاهش خواهد داد. در این بحش باید مسئله و موضوعی که زمینه ساز پژوهش شده است، همراه با حدود، ابعاد و جوانب آن به روشنی و به اختصار ذکر شود.

در این بخش به معرفی مشکل می‌پردازید. یعنی همان مشکلی که وجود داشته است تا شما را وادار به انجام پژوهش کرده است. این مشکل را باید با ذکر آمار و ارقام و ارجاع به پژوهش‌های قبلی که قبلا انجام شده است، معرفی کنید و یا اگر نادانسته‌ای در این موضوع وجود داشته است و لازم بوده است که پژوهشی انجام بشود که به پاسخ آن نادانسته برسد، باید مشخص کنید که چرا رسیدن به آن پاسخ دارای اهمیت بوده است. اگر مشکل شما به وجود یک نقص در یک سیستم یا به یک نقطه ضعفی که نیاز به اصلاح دارد اشاره کرده است، در آنصورت به آمار و ارقام هم اشاره کنید که نشان بدهد که این مشکل یا نقطه ضعف یا نقص به چه میزان و اندازه بزرگ بوده است و تداوم آن مشکل و یا ضعف یا نقص در آن سیستم باعث چه مشکلات و یا افزایش هزینه‌ها و یا عوارضی هست که برای رفع آن‌ها لازم بوده است که این پژوهش انجام شود تا راهکاری برای رفع آنها پیدا کند؟

برای دانلود جزوات و فیلم های رایگان در زمینه GIS وRS به وب سایت زیر مراجعه نمایید:

https://gisland.org/

بخش اول: پیشینه تحقیقات(Litreture Review)

این بخش، پاراگرافی است که در آن به صورت عمومی به موضوع پرداخته شده است، و به سابقه موضوع بصورت خلاصه اشاره شده است. در این بخش می‌توانید به چند منبع هم ارجاع بدهید. بهتر است این بخش بیش از یک یا دو پاراگراف نباشد و داستان بافی و بی ربط گویی و از همه جا سخن‌گویی نکرده باشید. در ابتدای قسمت بیشینه تحقیقات همچنین بهتر است اولین ایده‌ای که در ذهن بشر در مورد موضوع پژوهش شما وجود داشته است، آورده شود و در ادامه به ترتیب از قدیم به جدید، پژوهش‌های مرتبط و در مورد موضوع شما آورده شود. همچنین در این قسمت بهتر است سوابق تحقیق شما از کل به جز آورده شود. بدین معنی که بهتر است اگر به طور مثال در مورد خشکسالی استان فارس، مقاله‌ای می‌نویسید، ابتدا سوابق تحقیق مربوط به خشکسالی در جهان، سپس در آسیا، خاورمیانه، ایران، فارس نوشته شود.

کلمات کلیدی (Key Words)

کلمات کلیدی، کلماتی هستند که در متن اصلی مقاله بیشتر از سایر کلمات تکرار خواهند شد. کلماتی که در عنوان وجود دارند نباید به عنوان کلمات کلیدی تکرار شوند زیرا عناوین و کلمات کلیدی با هم از طریق خلاصه نویسی به صورت فهرست وار نوشته می‌شوند. اکثر ژورنال‌ها بیش از شش کلمه‌ی کلیدی را مجاز نمی‌دانند. برخی از ژورنال‌ها اصلا کلمات کلیدی را منظور نمی‌کنند و برخی دیگر گروهی از چندین کلمه را به عنوان کلمات کلیدی مجاز می‌دانند. در هر حالت، کلمات کلیدی باید مخصوص مقاله باشند. معمولا دو روش اصلی برای انتخاب كلیدواژه‌ها وجود دارد. روش اول که به انتخاب كلیدواژه‌های كنترل شده معروف است، به کمک اصطلاح نامه‌ها صورت می‌گیرد. در روش دوم كه تحت عنوان انتخاب آزاد شناخته می‌شود، براساس تصمیم نویسنده صورت می‌گیرد. در هر یك از این دو روش لازم است تركیبی از واژگان اعم و اخص كه بیشترین و نزدیك‌ترین رابطۀ معنایی را با محتوای مقاله دارد، انتخاب شود. انتخاب کلید واژۀ مناسب در مقاله احتمال بازیابی بیشتر مقاله را توسط دیگران در آینده افزایش می‌دهد و در نتیجه به دریافت استناد بیشتر به مقاله کمک می‌کند. در مجموع، کلیدواژه‌ها باید با موضوع اصلی مقاله تناسب کافی داشته باشند.  اساسا از دو ترتیب برای نوشتن کلمات کلیدی استفاده می شود:

طول چکيده

گر چه نکته مشترک تمامي تعاريفي که از چکيده ارائه شده است تأکيد بر اختصار و کوتاهي آن است، اما در مورد طول يا حجم چکيده نظرات مختلفي وجود دارد. برخي معتقدند نبايد از 1000 واژه تجاوز و برخي ديگر حد نهايي طول چکيده را 250واژه دانسته‌اند.

برخي صاحب نظران، طول چکيده را متناسب با طول متن اصلي مي‌دانند و اصرار بيش از حد بر هر چه کوتاه‌تر کردن چکيده را روا نمي‌دانند و معتقدند اين امر موجب مي شود چکيده نويس به تعميم و “کلي گويي “بپردازد. البته، در اين صورت نيز، به لحاظ تأکيد بر اختصار تأکيد مي‌شود که طول چکيده نبايد نهايتاً از يک دهم طول نوشته تجاوز کند.

• پیشینه تحقیقات (Literature review/Summary of previous research)

2-1) ارجاع به منابع عمومی

تحقیق حاضر در زمینه‌ی ….  بر موضوع …. متمرکز می‌باشد.

Current research on ….. is focused on …..

مطالعات گذشته نشان می‌دهند که …

Previous studies indicate that …..

متون علمی پیرامون … بیانگر روش‌ها و رویکردهای مختلفی هستند.

The literature on ….. shows a variety of approaches

پژوهش‌های بسیاری در زمینه‌ی ….انجام شده است.

Much research on ….. has been done.

تمرکز تحقیقات اخیر بر …. بوده است.

اشکالات متداول در نوشتن مقدمه:

• عدم وجود تسلسل منطقی در چیدمان مطالب: همانگونه که گفته شد مقدمه همچون قیفی است که خواننده را از کل به خاص پبش می برد. بنابراین اگر در این راستا شکافی ایجاد شود، مقاله شما با خطر جدی روبرو خواهد شد. گاهی دیده شده است که گذر از کل به جز به درستی انجام نمی گیرد و خواننده در وسط کار دچار سردرگمی می شود.
• ارائه پیشینه و مبانی که ارتباط مستقیم با کار ندارند: باید دقت کرد که از آثاری در مقدمه ذکر شود که با موضوع مقاله ارتباط دارند و این ارتباط باید تا حد ممکن مستقیم و قوی باشد.

بخش سوم: اهداف پژوهش (Objectives)

یكی از نخستین پرسش‌هایی كه پس از انتخاب یك مقاله بر اساس عنوان آن در ذهن خوانندگان شكل می‌گیرد، کسب آگاهی نسبت به هدفی است که مقاله دنبال می‌کند و هدفی كه پژوهش مربوط به آن دنبال كرده است. بنابراین، باید قبل از آنکه خواننده از ادامۀ مطالعۀ مقاله به دلیل عدم آگاهی نسبت به هدف آن صرف نظر کند، به نحوی این پرسش را پاسخ داد.

ویژگی های فرضیه علمی یا پژوهشی عبارتند از:

• سادگی: فرضیه می بایست به صورت ساده، بدون ابهام، و قابل درک صورتبندی شود.
• محافظه گری: فرضیه می بایست با شواهد عقلی و حقایق علمی شناخته شده هماهنگ باشد و از تجربه های پیشین و یا نظریه هه استنباط و صورت بندی شود، البته این بدان معنا نیست که فرضیه نمی تواند آنها را ابطال یا نقض نماید.
• آزمون پذیری: فرضیه باید قابل آزمون باشد و مبتنی بر بحث ابطال پذیری، درستی یا نادرستی ان قابل بررسی باشد.
• دامنه داری: در صورت وجود موارد چند گانه در پدیده مورد بررسی ، فرضیه می بایست بتواند دامنه شمول خود را یا در قالب متغیرهای دخیل و یا متغیرهای کنترل به ان بسط دهد.

• پیشینه تحقیقات (Literature review/Summary of previous research)

2-1) ارجاع به منابع عمومی

تحقیق حاضر در زمینه‌ی ….  بر موضوع …. متمرکز می‌باشد.

Current research on ….. is focused on …..

مطالعات گذشته نشان می‌دهند که …

Previous studies indicate that …..

متون علمی پیرامون … بیانگر روش‌ها و رویکردهای مختلفی هستند.

اشکالات متداول در نوشتن مقدمه:

• عدم وجود تسلسل منطقی در چیدمان مطالب: همانگونه که گفته شد مقدمه همچون قیفی است که خواننده را از کل به خاص پبش می برد. بنابراین اگر در این راستا شکافی ایجاد شود، مقاله شما با خطر جدی روبرو خواهد شد. گاهی دیده شده است که گذر از کل به جز به درستی انجام نمی گیرد و خواننده در وسط کار دچار سردرگمی می شود.
• ارائه پیشینه و مبانی که ارتباط مستقیم با کار ندارند: باید دقت کرد که از آثاری در مقدمه ذکر شود که با موضوع مقاله ارتباط دارند و این ارتباط باید تا حد ممکن مستقیم و قوی باشد.

بیان مسئله، هدف/اهداف اصلی مقاله

بیان مسئله و توصیف اهداف مقاله، بخش‌های بسیار ویژه‌ی مقاله بوده و عبارات استفاده شده وابسته به طبیعت مسئله می‌باشند. مثال‌های زیر نشان می‌دهند که این بخش تا چه میزان به مروری بر منابع و تحقیقات گذشته نزدیک می‌باشد.

تئوری … اخیراً در … ارائه شده است. اما پرسش‌های عملی متعددی در رابطه با … مطرح می‌باشد: 1) لازم است که (مشخص شود که…). 2) این کلید (پیش‌بینی … است). 3) بسیار مهم است که (تعیین شود …). برای پاسخ به همه‌ی این پرسش‌ها، رویکرد یا روش اصلی را ارائه می‌دهیم که ….

اجرای هر طرح پژوهشی مستلزم به کارگیری یک روش شناسی مناسب است که پژوهشگر را به اجرای طرح مورد نظر و پاسخگویی به پرسش‌های پژوهش قادر می‌سازد. معمولا در هر رشته روش‌های متعددی وجود دارد که برخی از آنها مقبولیت و عمومیت بیشتری دارند و در اغلب تحقیقات آن رشته مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته معیار گزینش یک روش قبل از هر چیز به تناسب آن با اهداف پژوهش بستگی دارد. در واقع این هدف پژوهش و پرسش‌های آن است که نوع روش را تعیین می‌کند. با این حال توانایی پژوهشگر در بیان دلایل انتخاب روش خود و دفاع از آن کاملا اهمیت دارد. بنابراین، بیان دقیق روش مورد استفاده و دلایل انتخاب آن از ویژگی‌های مهم هر مقالۀ علمی محسوب می‌شود و در زمان داوری مقاله موردتوجه داوران قرار می‌گیرد.

محدوده و محدودیت ها

هر طرح تحقیقاتی از نظر جامعۀ مورد مطالعه و هدفی که دنبال می‌کند، دارای محدودۀ مشخصی است که از سوی پژوهشگر و به منظور انجام پذیرشدن طرح تدوین می‌شود. محدودۀ هر پژوهش توسط خود پژوهشگر تعیین شده و بر روند پژوهش اعمال می‌شود. به منظور عملی شدن طرح‌های تحقیقاتی پژوهشگران ناچار به تعیین محدودۀ کار خود هستند تا بتوانند از این طریق نظمی منطقی به کار خود بخشیده و از نتایجی که به دست می‌آورند، دفاع کنند. در مقابل، محدودیت‌هایی وجود دارد که خارج از كنترل پژوهشگر است و منشأ دیگری از جمله عوامل محیطی دارند. معمولا این محدودیت‌ها به نحو اجتناب ناپذیری بر روند پژوهش تأثیر می‌گذارد. معرفی و تشریح عواملی که محدوده و محدودیت‌های پژوهش را نشان می‌دهند، از امتیازهای مقالۀ علمی به شمار می‌آید. اشاره به محدودیت‌های مطالعه به محقق کمک می‌کند با نگاهی نقادانه به پژوهش خود بنگرد و نتایج بدست آمده را بهتر تفسیر کند. همچنین، قبول این محدودیت‌ها، به داور نشان می‌دهد که پژوهشگر در کارش منصف و واقع بین بوده و محدودیت‌های پژوهش را نادیده نگرفته است. سرانجام، با ذکر محدودیت‌ها، تصویر روشن‌تری از محیط پژوهش برای خوانندگان ترسیم می‌شود.

در بخش روش شناسی، پژوهشگر باید تمام روش ها و راهبردهای بکار رفته در مطالعه را به طور کامل مستند کند و در اختیار خوانندگان قرار دهد. بنابراین بدون شک نویسنده در این قسمت باید بطور دقیق روش مطالعه، زمان و مکان مطالعه یا پژوهش، اجرای مطالعه، و پردازش و تحلیل داده ها، یا اطلاعات را مطرح کند اما نحوه طرح و ارائه این اطلاعات(شکل گزارش) می تواند متفاوت باشد. هر نشریه ای وش خاص خود را دارد، ولی بطور کلی شکل ارائه اطلاعات مربوط به روش شناسی به دو صورت است:

نتایج یا یافته ها (Results/ Findings)

نویسنده مقاله معمولا مسأله یا پرسش هایی را مطرح می کند که می خواهد به آنها پاسخ دهد. همچنین ممکن است در مقاله حکمی مطرح شود که نویسنده می خواهد آن را ثابت کند. بنابراین برای پاسخ به مساله یا پرسش ها و یا اثبات حکم، داده هایی جمع آوری می شود. وقتی داده ها جمع آوری شدند، در قالب های قابل کنترل قرار می گیرند و سپس مورد تحلیل قرار می گیرند. حاصل این قالب ها، نظم بخشیدن به انبوه مطالب و تحلیل آنها را نتایج یا یافته ها می نامند. در یک تعریف کلی می توان گفت نتایج و یافته ها همان اطلاعات و داده های بدست آمده برای پاسخ به مسأله، پرسش های پژوهش، تأیید حکم،تأیید یا رد فرضیه ها، و نیز تحقق هدف ها هستند که به نظم در آمده اند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در بخش یافته ها و نتایج مقاله، نتایج و یافته های کلیدی به صورت عینی گزارش می شوند و در راستای تأیید یا رد آنها استدلال یا تفسیرهای نظری مطرح نمی شود. و فقط موارد توضیحی(جداول، نگاره ها، و تصاویر) و متن ها آورده می شوند و موارد تبیینی در بخش بحث و نتیجه گیری آورده می شود.

ارائه نتایج یا یافته ها:

در ارائه یافته ها و نتایج به دو صورت می توان عمل کرد:

1) به صورت جدا

2) به صورت مجتمع

1-2-7-5) ارائه نتایج به صورت جدا

در ارائه جدای نتایج یا یافته ها، یافته ها ونتایج مربوط به هر پرسش یا فرضیه یا هدف بصورت مجزا مطرح می گردد. در این روش می توان پرسش، هدف، یا فرضیه مورد نظر را مطرح کرد و یافته های توصیفی و استنباطی آن را به صورت متن، جدول، و یا شکل ارائه کرد. این روش زمانی مفید است که نویسنده مقاله نخواهد انبوهی از اطلاعات را در یک مقاله ارائه دهد و در عین حال ساختار نشریه ای که نویسنده می خواهد مقاله خود را جهت چاپ به انجا ارسال کند به گونه ای باشد که نویسنده از فضای کافی برای ارائه اطلاعات خود بصورت مجزا برخوردار باشد.

چگونگی ارائه نتایج یا یافته ها:

انتخاب بهترین و رساترین روش برای ارائه نتایج ویافته ها گامی مهم در نگارش بخش نتایج مقالات علمی می باشد. نتایج و یافته ها باید بگونه ای ارائه شوند که در اولین نگاه قابل درک بوده، و جذاب و گیرا نیز به نظر آیند. نتایج می توانند هم بصورت متنی و هم بصورت متنی- نگاره ای طراحی شوند. ارائه نتایج بصورت متنی زمانی استفاده می شود که یا داده های عددی در اختیار پژوهشگر نباشد و یا داده های عددی پژوهش آنقدر زیاد نباشند که خواننده را گیج و سر در گم کنند. زمانیکه نتایج و یافته ها بصورت متنی گزارش می شوند باید آن را بصورت ساده و قابل درک، واضح،کوتاه، پر معنی نوشت تا برداشت غلط یا مبهمی از آن صورت نگیرد. در توضیح متنی یافته ها و نتایج، ابتدا باید نمونه مورد مطالعه را توصیف کرد. و سپس به ارائه یافته های مرتبط با اهداف، فرضیه ها، و یا پرسش های پژوهش پرداخت.

در نتیجه گیری، نویسنده یا پژوهشگر تلاش می کند با خلاصه کردن نتایج و یافته های خود، آن ها را با ادبیات پژوهش پیوند بزند و علت همخوانی یا ناهمخوانی بین آنها را مطرح و در آن باره استدلال کند. بنابر این در این بخش موارد زیر مطرح می گردد:

• محتوای مقاله یا پژوهش در ابتدا مطرح می شود. پس مساله اصلی مورد بررسی در ابتدا ذکر می شود.
• ذکر مجدد فرضیه ها یا اهداف پژوهشی مقاله: اگر مقاله تنها در پاسخ به یک هدف مطرح شده باشد، باید ان را بطور کامل ذکر کرد، ولی زمانیکه مقاله در پاسخ به چند هدف، تدوین شده باشد می توان انها را در قالب یک متن یک دست و قابل کنترل با هم ترکیب کرد.
• ذکر خلاصه ای از یافته ها و نتایج که بهتر است، مهم ترین و تأثیر گذار ترین یافته های پژوهش بویژه یافته های بالاترین سطح تحلیل ذکر شوند.
• پرداختن به معنی داری واقعی نتایج حاصل از پژوهش
• ارتباط دادن یافته های پژوهش با ادبیات پژوهش و پرداختن به دلایل وجود تفاوت ها و شباهت های بین آنها.
• ذکر اهمیت و مزیت های مربوط به پژوهش انجام شده و بحث منطقی در مورد این مزایا.
• ارائه پیشنهادات بیشتر برای تحقیقات آتی.

درج منابع در فهرست مأخذ

منابعی که به نحوی درون متن استفاده شده اند باید به صورت کامل در فهرست منابع معرفی گردند تا خواننده بتواند در صورت نیاز برای مطالعه بیشتر به راحتی آن منبع را پیدا کند. بسته به اینکه منبع مورد استفاده در متن از چه نوعی بوده است(کتاب، مجله، پایان نامه، و….) اطلاعات متفاوتی برای راهنمایی دقیق خواننده به سوی منبع مورد استناد، به کار برده می شود که در ادامه به طور کامل توضیح داده خواهد شد.

قواعد استناد به منابع الکترونیکی

1) استناد در متن

برای استناد به منابع الکترونیکی در متن نیز مانند استناد به منابع چاپی برخورد می‌شود، بدین ترتیب که نام خانوادگی پدید آورنده (در صورت فقدان پدید آورنده، عنوان اثر) به همراه تاریخ نشر، در پرانتز ذکر می‌شود. در واقع اغلب قواعد استناد در متن منابع چاپی در مورد منابع الکترونیکی نیز صادق است.

استناد به منابع چاپی در شیوه APA

قواعد استناد در متن منابع چاپی

1-4-6) اثر دارای یک پدید آورنده

قالب:

(پرانتز باز) نام خانوادگی پدید آورنده (ویرگول، یک فاصله) سال نشر اثر (پرانتز بسته)

مثال:

خشکسالی در کلیه‌ی نواحی اقلیم روی می‌دهد، برای مثال در نواحی پرباران و کم‌باران، و بیشتر با کاهش مقدار بارش دریافت شده در یک دوره‌ی طولانی زمانی مانند یک فصل یا یک سال مرتبط می‌باشد (جوی زاده، 1390).

In a recent study of reaction time (Walker, 2000)…

نکته 1:

استناد به پایان نامه در فهرست مأخذ

شرح پدید آورنده، تاریخ دفاع، عنوان پایان نامه، شرح نوع رساله و مقطع تحصیلی، و نام دانشگاه محل تحصیل از اطلاعات ضروری هنگام استناد به پایان نامه هستند که باید به طور دقیق و صحیح جهت معرفی پایان نامه به عنوان منبع به خواننده در فهرست مأخذ ذکر شوند.

قواعد نظم منابع در فهرست مأخذ

• منابع مورد استفاده در پایان نوشته در صفحه‌ای جداگانه مرتب و ارائه می‌شوند.
• فهرست منابع مورد استناد انگلیسی زیر کلمه “References” و در فارسی زیر عبارت “فهرست مأخذ” یا کلمه “مأخذ” قرار می گیرد. از گذاشتن گیومه، قلاب، پرانتز، و یا نوشتن آن به شکل ایتالیک یا زیر خط دار اجتناب شود.
• فهرست مأخذ فقط باید به معرفی آثاری که در متن مورد استناد قرار گرفته است بپردازد و نباید شامل یادداشت و نکته ارجاعی دیگری باشد.
• در فهرست مأخذ بین عبارتهای هر استناد یک سطر فاصله قرار می‌گیرد.
• در فهرست مأخذ، سطرهای بعدی هر مدخل با تو رفتگی درج می‌شود.

 تاریخچه نگارشات علمی

همان طور که می‌دانیم امروزه ارتباط علمی، اندکی بیشتر از 300 سال قبل است. در سال 1665 میلادی بود که همزمان اولین ژورنال‌ها یعنیPhilosophical Transactions of the royal society of London در انگلیس و Journal des Scavans در فرانسه شروع به انتشار کردند. علی رغم این شروع زود، انتشار علمی تا پس از جنگ جهانی دوم زمانی که سرمایه گذاری‌های عظیم در تحقیق به تولید مقالات تحقیقی منجر نشدند، اهمیت پیدا نکرد. روبرو شدن با فشارهای غلبه بر یک افزایش چشمگیر در تحقیقات قابل انتشار و دادن امتیاز برتربه ژورنال‌ها به عنوان اولین وسیله‌ی مبادله‌ی نتایج تحقیقی، شرکت‌های چاپ و نشر علمی جدید شروع به کار و ویراستاران ژورنال شروع به پیشرفت کردند و از ضوابط چاپ و نشر سخت تر و دقیق‌تر و استانداردهای کنترل کیفیت استفاده کردند. این پیشرفت‌ها خواستار این بود که دست نوشته‌ها مختصر نوشته شوند، به خوبی سازمان دهی شوند و عاقلانه بررسی شوند به طوری که پایه و اساسی برای چاپ و نشرهای امروزه شوند. از این رو، با همکاری ناشران،  ویراستاران و مؤلفان، چاپ و نشر علمی تبدیل به یک کار سخت و با اصول شده است. با ازدیاد ژورنال‌های انلاین در طول دهه‌ی گذشته، امروز ما شاهد حتی پیشرفت علمی دیگری در تاریخ و پیشرفت نگارش و چاپ و نشر علمی هستیم.

روش‌های علمی، مقاله‌های علمی و نگارش علمی غیر تخصصی

علم، همه چیز در مورد دست یابی به دانش است. به عنوان انسان، همگی ما مجاز به داشتن عقاید شخصی‌مان در مورد یک موضوع هستیم، اما مجاز به داشتن حقیقت‌هایمان نیستیم. یک حقیقت همان طور که آن را می‌شناسیم تبدیل به واقعیت می‌شود، و از طریق روش‌های علمی است که حقیقت را در می‌یابیم. یک محقق یک فرضیه‌ی صفر را در مورد چگونگی نتیجه بخش بودن (عملی بودن) یک چیز بر اساس مشاهدات و وضعیت دانش موجود ایجاد خواهد کرد، و سپس یک آزمایش را انجام می‌دهد، داده‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند و فرضیه‌ی صفر را رد می‌کند. محققی که شکاک است فرضیه‌ی صفر را نمی‌پذیر اما بر اساس تحلیل داده‌ها، یا آن را رد می‌کند و یا نمی‌تواند آن را رد کند. همان طور که آزمایشات در طول زمان تکرار می‌شوند و زمان بیشتری برای رد نکردن فرضیه‌ی صفر لازم است، این فرضیه تبدیل به نظریه‌ای می‌شود در مورد اینکه چگونه با شناخت بهتر چیزها، این چیزها نتیجه بخش و حقیقی می‌شوند. 

6-1) تحقیقات اساسی و کاربردی

تحقیق، همان طور که قبلا بیان شد، در بر گیرنده‌ی بررسی یا آزمایش در جهت کشف و توضیح حقایق، مرور نظریه‌ها یا قوانین قبول قابول با در نظر گرفتن حقایق جدید، یا کاربرد عملی این نظریه‌ها  یا قانون تجدید نظر شده است. در معرض محدودیت‌های این ویژگی‌ها، می‌توان بین تحقیقات اساسی و کاربردی بسته به ماهیت و حوزه‌ی تحقیقی تفاوت ایجاد کرد. تحقیقات اساسی یا بنیادی، فرایندها و مکانیسم‌ها را بررسی می‌کنند. هدف تحقیقات اساسی پیشرفت دانش است، نه لزوما کاربرد مستقیم نتایج. سرانجام می‌توان از نتایج این تحقیق بطور گسترده با پیامدهای فراگیر استفاده کرد، اما این یک اثر ثانویه است نه یک هدف. تحقیق کاربردی شامل کاربرد نتایج تحقیق برای حل مسائل ویژه است. تحقیق استراتژیک به کاربرد ابداعی نتایج اساسی تحقیق برای حل مسائل عملی در دوره‌ی متوسط تا بلند اشاره دارد. از طرف دیگر، تحقیق تطابق پذیر به پیشرفت فن آوری‌های مخصوص مکان برای حل مسائل خاص یک ماهیت آنی اشاره دارد.

اهمیت نگارشات علمی

ارتباط در پیشرفت علم نقش مهمی دارد. ما از کار همه‌ی محققان بزرگ آگاهیم زیرا آنها نتایجشان را منتشر کرده‌اند. نوشتن یا صحبت کردن در مورد تحقیق به ما در روشن ساختن افکارمان کمک می‌کند و تحقیق را در یک محیط وسیع‌تر نشان می‌دهد. بنابراین، مبادله‌ی نتایج تحقیق یک بخش لاینفک فرایند تحقیق است. در واقع، یک پروژه‌ی تحقیقی کامل نیست مگر اینکه نتایجش به درستی منتشر شوند. شناخته شده‌ترین روش برای انجام این کار از طریق نشریه‌های تحقیقی خوب ارائه شده است.

شاخص H:

h-index يكي از شاخص‌هاي جديد علم‌سنجي است كه علاوه بر اندازه‌گيري توليدات علمي افراد، ميزان تأثير (impact) علمي افراد را نيز مشخص مي‌كند. اين شاخص در سال 2005 ميلادي توسط پروفسور Hirsch، فيزيكدان دانشگاه كاليفرنيا ارايه شد. شاخص h-index بر اساس توزيع استنادات (citations) اسناد (documents) منتشر شده يك محقق تعيين مي‌شود. اين شاخص براي گروهي از محققان مانند يك دپارتمان، مركز يا دانشگاه نيز قابل محاسبه است. بنا به تعريف، چنانچه h مقاله از Np مقاله يك محقق هر كدام داراي حداقل h استناد باشند و مابقي مقالات وي يعني Np-h مقاله وي هر كدام كمتر از h بار استناد شده باشند، محقق داراي نمايه‌اي معادل h است. براي مثال چنانچه h-index محققي 5 باشد، مفهوم آن اين است که اين محقق حداقل 5 مقاله منتشر شده دارد که هرکدام حداقل 5 استناد دارند. به عبارت ديگر ساير مقالات اين محقق کمتر از 5 استناد دارند. بنابراين   h-index نتيجه تعادل بين تعداد انتشارات و تعداد استنادات به ازاي هر مقاله است. اين شاخص به منظور ارتقاي ساير شاخص‌هاي اندازه‌گيري علم مانند تعداد كل مقالات و تعداد كل استنادات طراحي شده است تا محققان تأثيرگذار را از آنهايي كه صرفاً تعداد زيادي مقاله منتشر مي‌كنند، متمايز كند. اين شاخص براي مقايسه محققان با حيطه كاري يكسان كاربرد دارد. 

کاربرد های وب سنجی

وب سنجی به عنوان یکی از شاخه های علمی پرکاربرد در کتابداری و اطلا ع رسانی و یک شیوه پژوهشی شناخته می شود که برای سنجش میزان تأثیرگذاری وب سایت ها و میزان رؤیت پذیری آنها مورد استفاده قرار می گیرد.  و ب سنجی شباهت های متعددی با مطالعات علم سنجی، اطلاع سنجی و کاربرد روش های متداول کتاب سنجی دارد. در وب سنجی تلاش می شود فعالیت های مختلف موجود در محیط وب به صورت کمّی در آمده و قابل انداز ه گیری شود تا بتوان بر اساس اطلاعات کمّی بدست آمده در خصوص رفتارها، آینده، بهبود روش ها، طراحی سایت ها، تقویت و اصلاح موتورهای کاوش و به طور کلی فعالیت در محیط وب تصمیم گیری کرد.  از جمله کاربرد های مهم وب سنجی، بررسی میزان تأثیرگذاری وب سایت ها و سنجش میزان رؤیت وب سایت ها باشد:

انتخاب مجله مورد نظر

در نظر دانشجویی که تا به حال مقاله‌ای منتشر نکرده، نوشتن و چاپ یک مقاله علمی – پژوهشی و ISI می‌تواند دلهره آور باشد. در این بخش به شما یاد داده خواهد شد که چگونه مقاله خود را به سرعت و به آسان‌ترین شکل ممکن به چاپ برسانید. اصلا ًنگران نباشید اگر تا به حال مقاله‌ای ننوشتید، به علت عدم آگاهی و آموزش ضعیفی بوده که دیده‌اید. بعد از خواندن این مطالب شما می‌توانید دست به کار شوید و شانس خود را امتحان کنید.

طرح رتبه‌بندی نشریات علمی کشور چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، در مقابل نام هر یک از نشریات ستونی به نام رتبه‌بندی سال 1393 وجود دارد که در آن از حروف لاتین (A,B,C) به همراه اعداد (90، 100، 65، 40 و…) استفاده شده است. این اعداد و حروف چگونه به دست آمده‌اند؟

در راستای ارتقای نشریات علمی کشور، تمامی نشریاتی که از کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رتبه و اعتبار علمی کسب کرده‌اند، بر اساس چهار شاخص زیر مرود بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند:

پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی

http://sid.ir

پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(شکل 4-3) با هدف ترویج و اشاعه اطلاعات علمی، گسترش و ارتقای خدمات اطلاع رسانی به محققان، سرعت بخشیدن به کاوش‌های علمی و دستیابی آسان محققان به آخرین منابع اطلاعاتی منتشر شده در نشریات و دستاوردهای پژوهشی و نهایتاً افزایش اثربخشی تحقیقات در کشور، راه‌اندازی گردید. همواره این پایگاه سعی نموده است که منابع علمی را با دو ویژگی “جامعیت و روزآمدی” به همراه سرویس‌ها و خدمات ویژه و کارآمد در جهت اشاعه فرهنگ تحقیق و پژوهش به صورت دسترسی آزاد (Open Access) در اختیار محققان و دانش‌پژوهان قرار دهد.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  http://www.isc.gov.ir

نظام استنادی علوم کشورهای اسلامی(شکل 16-3)، نخستین نظام رتبه‌بندی استنادی در جمهوری اسلامی ایران است که توسط مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری شیراز تهیه شده است. پس از ISI (پایگاه استنادی علمی) و اسکوپوس (Scopus) در هلند، ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام) سومین پایگاه استنادی برای سنجش عملکرد پژوهشی کشورها محسوب می‌شود که ۵٧ کشور در آن مشارکت دارند.

نظام رتبه‌بندی QS

موسسه كاكارلي سيموندز (Quacquarelli Symonds) قبلا با همكاري نشريه آموزش عالي تايمز لندن، اقدام به رتبه‌بندي سالانه دانشگاه‌هاي جهان و انتشار ليستي از 200 دانشگاه برتر دنيا را با عنوان ((THES – QS World University) مي‌نمود كه از سال 2010 اين دو نظام رتبه‌بندي از هم جدا شده و در سال 2011 به تفكيك به ارايه نتايج رتبه‌بندي خود براساس معيارهاي مشخص شده خود پرداختند. اين رتبه‌بندي تاكنون در 8 سال متوالي منتشر شده و به عنوان يكي از گسترده‌ترين منابع جهت مقايسه اطلاعات دانشگاه‌هاي معتبر دنيا مطرح شده است. اين نظام رتبه‌بندي در سال 2011 تعداد712 دانشگاه برجسته را مورد توجه قرار داده است. شيوه رتبه‌بندي اين نظام مبتني بر نيازهاي منطقه و با توجه به نظرسنجي گسترده از مسئولين مؤسسات و دانشگاه‌هاي دنيا اقتباس شده است. 

فرض کنید می­خواهید از درخت داخل حیاط منزلتان محصول خوب برداشت کنید می­دانید برداشت محصول خوب وابسته به وجود چند شرط لازم برای درخت می­باشد که از جمله می­توان به آب، نور کافی، کود، سم ­پاشی و … اشاره نمود. محصول خوب را به عنوان متغیر وابسته می­شناسیم. تک­تک عامل­های موثر برای رشد یک درخت را به عنوان متغیر مستقل معرفی می­شود. در این مثال هدفی که در رگرسیون دنبال می شود این است که با وجود شرایط موثر بر رشد درخت و میزان هر یک از آنها (متغیرهای مستقل) چه مقدار محصول (متغیر وابسته) برداشت می­ شود.

آشنایی با انواع مختلف نمونه­ گیری

در انتخاب نمونه بایستی دقت کامل مبذول شود که نمونه بیانگر کل جامعه باشد. چنانچه نمونه نماینده و معرف جامعه نباشد نتایج بدست آمده نیز گمراه کننده خواهند بود. در ادامه دو نمونه تصادفی ساده و نمونه ساده را تعریف خواهند شد:

1) نمونه ساده: نمونه­ای است که در انتخاب آن­ها میل و سلیقه آمارگر دخالت دارد و ارزش چندانی ندارد.

2) نمونه تصادفی: نمونه­ای است که در انتخاب آن­ها میل و سلیقه آمارگر دخالت ندارد. یعنی تمامی عناصر جمعیت دارای شانس یکسانی هستند که به عنوان عضوی از نمونه انتخاب شوند.

پایگاه تامسون

http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/

شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) یک شرکت چند ملیتی رسانه‌های گروهی است که زیر مجموعه‌هایی دارد و یکی از این زیر مجموعه‌ها پایگاه Web of Science(WOS) می‌باشد. پایگاه WOS جستجوی استنادی جامع را فراهم می‌کند. این پایگاه حدود 12000 مورد از مجلات معتبر را نمایه‌سازی می‌کند. مقالاتی که در این پایگاه نمایه می شوند به مقالات ISI شهرت یافته‌اند. WOS دو نوع مجله دارد که یکی دارای ایمپکت فاکتور بوده و دیگری بدون ایمپکت فاکتور می‌باشد. به مجلاتی از WOS که دارای ایمپکت فاکتور هستند، مجلات JCR گفته می‌شود و به مجلات بدون ایمپکت فاکتور، مجلات ISI Listed می‌گویند. قابل توجه است که مهمترین شاخص این پایگاه داده، فاکتور تأثیر (Impact Factor=IF) است. برای اطمینان از ایندکس بودن یک مجله در تامسون می توان به http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/#journal_lists مراجعه کرد(شکل 31-3).

روزگاری ابزارهای پژوهش، یک کتابخانه کامل همراه با تعداد زیادی فیش کاغذی تحقیق بود اما امروز جای همه این ابزارها را رایانه و اینترنت گرفته است. کافیست به اینترنت متصل شویم تا به منابع اطلاعاتی بی‌شماری دسترسی پیدا کنیم و با استفاده از ابزارهای موجود در رایانه خود کار یادداشت‌برداری، ثبت منابع و استناددهی را انجام دهیم. جستجو و سازماندهی منابع اطلاعاتی و استناددهی در مقالات و پایان‌نامه‌ها همواره یکی از مسایل مهم و ضروری پژوهشگران است. امروزه نرم‌افزارهای مدیریت استناددهی سیر پیشرفت پژوهش را تسریع و تسهیل کرده‌اند.

روزگاری ابزارهای پژوهش، یک کتابخانه کامل همراه با تعداد زیادی فیش کاغذی تحقیق بود اما امروز جای همه این ابزارها را رایانه و اینترنت گرفته است. کافیست به اینترنت متصل شویم تا به منابع اطلاعاتی بی‌شماری دسترسی پیدا کنیم و با استفاده از ابزارهای موجود در رایانه خود کار یادداشت‌برداری، ثبت منابع و استناددهی را انجام دهیم. جستجو و سازماندهی منابع اطلاعاتی و استناددهی در مقالات و پایان‌نامه‌ها همواره یکی از مسایل مهم و ضروری پژوهشگران است. امروزه نرم‌افزارهای مدیریت استناددهی سیر پیشرفت پژوهش را تسریع و تسهیل کرده‌اند.

نرم‌افزار Thomson Reuters EndNoteیکی از بهترین و جامع ترین نرم‌افزارهای مدیریت اطلاعات و استناد در روند پژوهش است که شرکت Thomson Scientificجهت سهولت کار پژوهشگران، به کاربران خود عرضه کرده است. با توجه به اینکه امروزه مدیریت اطلاعات علمی برای پژوهشگران حوزه‌های مختلف یک دغدغه شده است، Endnote  کمک بسیار موثر و چشمگیری به پژوهشگران و نویسندگان مقالات علمی در زمینه مدیریت مستندات، نوشتن مقالات علمی و نشر مقاله بر اساس استانداردهای مختلف ناشرین بین‌المللی می‌نماید. این نرم‌افزار می‌تواند با ارائه بیش از ۳۰۰۰ استاندارد نشر مقاله و انواع فرمتهای پذیرفته شده بین المللی استناد نویسی، با یکپارچه شدن با MS-WORD کمک شایانی هم به پژوهشگران و هم به اعضای هیات تحریریه مجلات علمی برای پذیرش مقالات کند.

نرم‌افزار Mendeley

Mendeley یک نرم‌افزار مدیریت مراجع (Reference Manager) و شبکه اجتماعی علمی است که به شما در سازماندهی تحقیقات شما و مشارکت با سایر افراد آنلاین در شبکه و نیز پیدا کردن آخرین تحقیقات علمی کمک می‌کند. این نرم‌افزار امکانات قوی دارد که در ادامه به معرفی برخی از آن‌ها پرداخته مي‌شود:

چگونه جداول و اشکال را ترسیم کنیم

جداول و شکل‌ها نباید اطلاعات بیش از حد را گزارش کنند. به یاد داشته باشید نباید کل نتایج را گزارش کرد. نوشته‌هائی با جداول بسیار طولانی در حقیقت ترسناک هستند. تصور کنید که یک جدول (یا شکل) چگونه به نظر خواهد رسید اگر داده‌های مربوط به کل پردازش‌ها و برهم کنش‌های یک آزمایش عاملی را گزارش کند، یعنی ترکیب 27 پردازش و تاریخ پنج نمونه برداری در یک فیلد آزمایش، یا ویژگی‌های 14 گیاه از کل 95 درخت که در مطالعه‌ای بر روی بهبود یک درخت بومی بررسی شده بودند. اگر تمام این اطلاعات برای تحقیق شما حائز اهمیت است و باید بیان شوند، بهترین راه ارائه‌ی یک خلاصه در مقاله، و گذاشتن جزئیات آن برروی وب سایت و معطوف کردن توجه‌ی خواننده به آن است.

هر جدول و شکل باید متکی به خود باشد یعنی خواننده باید بتواند بدون نیاز به خواندن متن، آن را بطور کامل بفهمد و درک کند. اگر از خواننده خواسته شود که “برای کسب جزئیات متن را بخواند”، احتمال اینکه مقاله را ترک کند وجود دارد. برای خود اتکا ساختن جداول و شکل‌ها، هریک باید یک عنوان یا زیرنویس کامل داشته باشد. جداول، عنوان و شکل‌ها، زیرنویس دارند، اما گاهی اوقات از این کلمات به صورت مترادف استفاده می‌شود. 

اهمیت جداول و شکل‌ها

جداول و اشکال، بخش لاینفک یک مقاله‌ی علمی هستند. آنها معمولا، در بخش نتایج نشان داده می‌شوند، اما استثنائاتی نیز وجود دارد و ممکن است بخشی از قسمت مواد و روش‌ها را نیز به خود اختصاص دهند. خوانندگان معمولا جداول و اشکال را قبل از خواندن متن می‌خوانند (حدودا به نسبت 10 به 1، یعنی از هر ده نفری که به جداول و اشکال نگاهی می‌اندازند، یک نفر کل متن را می‌خواند). بنابراین، پس از عنوان و چکیده، جداول و اشکال توجه خوانندگان را بیشتر جلب می‌کنند.